به گزارش خبرگزاری آنا، آلودگی هوا یکی از تهدیدات زیست‌محیطی برای سلامت انسان است که با مشکلاتی همچون بیماری‌های تنفسی، قلبی-عروقی و کاهش عملکرد شناختی شناخته می‌شود. حضور در خیابان‌ها و مکان‌های پرترافیک که میزان آلاینده‌ها مانند ذرات معلق (PM۲.۵) و گاز‌های سمی نظیر دی‌اکسید نیتروژن (NO₂) در آنها بالا است، می‌تواند خطرات جدی برای سلامت در پی داشته باشد.
برای کاهش اثرات این آلودگی، دوری از این مکان‌ها، استفاده از ماسک‌های استاندارد و اقامت در خانه و یا خروج از شهر برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن سودمند است. آثار آلودگی هوا در حوزه سلامت عمومی است فراتر از دستگاه تنفسی و قلبی-عروقی است. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که آلودگی هوا، به‌ویژه ذرات معلق (Particulate Matter) و گاز‌های سمی مانند دی‌اکسید نیتروژن (NO₂)، می‌تواند اثرات مخربی بر عملکرد مغز داشته باشد.
ذرات معلق و عملکرد مغز
ذرات معلق هوا شامل ذرات جامد و مایع، به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود که شامل) PM۱۰ ذرات کمتر از ۱۰ میکرون) و PM۲.۵ (با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون) است. این ذرات از طریق سیستم تنفسی وارد جریان خون می‌شوند و توانایی عبور از سد خونی-مغزی را دارند.
مطالعه منتشر شده در The Lancet Neurology نشان می‌دهد که مواجهه طولانی‌مدت با PM۲.۵ باعث افزایش التهاب عصبی (Neuroinflammation) و کاهش عملکرد شناختی شده است (Calderón-Garcidueñas et al. , ۲۰۱۶).. تحقیق دیگری در Environmental Health Perspectives نیز نشان داده که آلودگی هوا خطر ابتلا به آلزایمر و سایر بیماری‌های نورودژنراتیو را در افراد مسن افزایش می‌دهد (Block & Calderón-Garcidueñas, ۲۰۰۹). این ذرات همچنین در کودکان اثرات منفی شدیدی بر یادگیری و رفتار‌های اجتماعی نشان داده‌اند.
آلودگی هوا تأثیرات مخربی بر عملکرد شناختی انسان دارد و از طریق مکانیسم‌هایی مانند التهاب سیستمیک، استرس اکسیداتیو و اختلال در سد خونی-مغزی این آثار سؤ را به دنبال دارد. برای کاهش این اثرات، اقدامات پیشگیرانه مانند کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی، بهبود کیفیت هوا و افزایش آگاهی عمومی ضروری است.
دی‌اکسید نیتروژن (NO₂) و اثرات شناختی
دی‌اکسید نیتروژن (NO₂) که عمدتاً از احتراق سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود، یکی از آلاینده‌های اصلی هوا است. این گاز از طریق جریان خون به مغز نفوذ کرده و باعث استرس اکسیداتیو (Oxidative Stress) و التهاب سیستمیک می‌شود.
در این رابطه مطالعه‌ای در Nature Aging نشان می‌دهد که افزایش غلظت NO₂ با کاهش توانایی‌های شناختی در سالمندان مرتبط است (Chen et al. , ۲۰۲۱). همچنین، پژوهشی در Journal of Pediatrics نشان داد که قرار گرفتن در معرض NO₂ در کودکان می‌تواند با کاهش عملکرد‌های اجرایی و مشکلات رفتاری مرتبط باشد (Freire et al. , ۲۰۲۰).
مکانیسم‌های تأثیر آلودگی هوا بر مغز
به طور کلی آلاینده‌ها باعث افزایش التهاب در بدن می‌شوند که این التهاب به مغز منتقل شده و عملکرد آن را مختل می‌کند (Peters et al. , ۲۰۱۹) .. گاز‌ها و ذرات معلق تولید رادیکال‌های آزاد می‌کنند که به آسیب سلول‌های عصبی منجر می‌شود (Power et al. , ۲۰۱۸) .. ذرات معلق و NO₂ همچنین به سد خونی-مغزی آسیب رسانده و اجازه نفوذ مواد سمی به مغز را می‌دهند (Campbell et al. , ۲۰۲۰).
سیستم عصبی در حال رشد کودکان حساسیت بیشتری به آلودگی هوا دارد. تحقیقاتی در Environmental Research نشان داده که آلودگی هوا با کاهش حافظه کاری و توانایی‌های یادگیری در کودکان مرتبط است (Sunyer et al. , ۲۰۱۵).
مطالعات انجام شده در JAMA Neurology نیز نشان داده که مواجهه طولانی‌مدت با PM۲.۵ و NO₂ باعث کاهش حافظه و اختلال در تمرکز در بزرگسالان می‌شود (Cacciottolo et al. , ۲۰۱۷).
پیشنهادات و راهکار‌ها
۱. کاهش مواجهه:
استفاده از ماسک‌های استاندارد و دستگاه‌های تصفیه هوا در محیط‌های داخلی می‌تواند خطر مواجهه با آلاینده‌ها را کاهش دهد.
۲. افزایش فضای سبز شهری:
تحقیقات نشان داده‌اند که فضای سبز می‌تواند به کاهش غلظت آلاینده‌ها و بهبود کیفیت هوا کمک کند (Nowak et al. , ۲۰۱۸).
۳. پایش کیفیت هوا:
استفاده از فناوری‌های هوشمند برای پایش کیفیت هوا و ارائه اطلاعات به شهروندان می‌تواند به کاهش مواجهه کمک کند.
۴. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر:
کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی می‌تواند منبع اصلی آلودگی هوا را از بین ببرد.
آلودگی هوا تأثیرات مخربی بر عملکرد شناختی انسان دارد و از طریق مکانیسم‌هایی مانند التهاب سیستمیک، استرس اکسیداتیو و اختلال در سد خونی-مغزی این آثار سؤ را به دنبال دارد. برای کاهش این اثرات، اقدامات پیشگیرانه مانند کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی، بهبود کیفیت هوا و افزایش آگاهی عمومی ضروری است.
انتهای پیام/