در سال‌های اخیر پرسش‌های زیادی درباره امکان صدور و اجرای حکم جلب مهریه مطرح شده است؛ از یک طرف قوانین موجود و مواد قانونی قدیمی همچنان ابزارهایی مانند جلب و حبس را پیش‌بینی می‌کنند و از سوی دیگر طرح‌ها و بخش‌نامه‌های جدید و بحث‌های رسانه‌ای تلاش کرده‌اند دامنه این ابزارها را محدود یا جایگزین کنند. در این مطلب سعی می‌کنیم به این سؤالات پاسخ بدهیم که حکم جلب مهریه چیست، قانون جدید جلب برای مهریه چه تغییری ایجاد کرده، شرایط و مراحل گرفتن حکم جلب مهریه چگونه است، مدارک و هزینه‌ها چه هستند و در نهایت راه‌های لغو یا تعلیق حکم زندان مهریه چیست؟
حکم جلب مهریه چیست؟
پیش از هر چیز لازم است تعریف مشخصی از حکم جلب مهریه داشته باشیم؛ حکم جلب برای مهریه دستوری است که از سوی مرجع اجرای احکام یا دادگاه صادر می‌شود و هدف آن الزام محکوم علیه به حضور و در نهایت اجرای محکومیت مالی است. این حکم زمانی مطرح می‌شود که شخصی اجرائیه را از سوی زوجه یا وکیل مهریه دریافت کرده و محکوم علیه از ایفای تعهد خود سر باز زند و طرق معمول وصول به نتیجه نرسیده باشد. در قوانین جاری ایران امکان استفاده از ابزار جلب و حبس در چارچوب قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی پیش‌بینی شده است.
وکیل مهریه کیست؟
حضور یک وکیل مهریه با تجربه می‌تواند تفاوت بزرگ در نتیجه پرونده ایجاد کند. وکیل مهریه پرونده را از مرحله مطالبه اجرایی تا پیگیری توقیف اموال، تنظیم لوازم اجرائیه و در صورت لزوم درخواست صدور حکم جلب پیگیری می‌کند. بسیاری از پیچیدگی‌های پرونده‌های مهریه، مانند بررسی اسناد، تعیین نرخ روز مهریه، اثبات امکان یا عدم امکان پرداخت از سوی محکوم علیه و تنظیم درخواست اعسار، نیاز به تجربه و آشنایی با رویه‌های اجرای ثبت و دادگاه‌ها دارد؛ بنابراین وقتی صحبت از مراحل و نحوه گرفتن حکم جلب مهریه می‌شود، نقش وکیل مهریه در سرعت و دقت انجام کار برجسته است.
قانون جدید جلب برای مهریه
در متن قوانین موضوعه ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، سقفی برای اعمال مقررات ماده اجرای محکومیت‌های مالی تعیین شده که تا ۱۱۰ سکه را پوشش می‌دهد؛ اما در سال‌های اخیر طرح‌ها و بخش‌نامه‌هایی مطرح شده که هدفشان محدود کردن دامنه ضمانت اجرای کیفری مهریه، کاهش استفاده از حبس یا جایگزینی مجازات‌های جایگزین مانند پابند الکترونیکی بوده است.
البته لازم به ذکر است که این پیشنهادها در مراحل تصویب و اجرا وضعیت متفاوتی دارند و هنوز در برخی منابع به‌عنوان طرح یا بخش‌نامه مطرح شده‌اند نه قانون نهایی؛ بنابراین وقتی درباره قانون جدید جلب برای مهریه صحبت می‌کنیم باید بین قانون مصوبه، طرح‌ها و بخش‌نامه‌های جاری تمایز قائل شویم.
شرایط حکم جلب مهریه
دریافت حکم جلب مهریه چندین شرط دارد؛ نخست این که مهریه قابل مطالبه باشد، دوم این که اجرای ثبت یا دادگاه اقدام اولیه را انجام داده و اجرائیه صادر شده باشد، سوم این که محکوم علیه پس از ابلاغ اجرائیه ظرف مهلت قانونی از پرداخت یا معرفی اموال خودداری کرده باشد، و چهارم این که ادعای اعسار محکوم علیه قابل قبول نباشد یا رد شده باشد.
ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی راهکار حبس محکوم علیه را در زمانی که طرق عادی وصول ممکن نیست پیش‌بینی کرده است اما اجرای این ماده معمولاً با بررسی وضعیت مالی و رعایت تشریفات قانونی همراه است. به همین خاطر، اثبات توانایی مالی مرد یا قبول اعسار از سوی دادگاه با کمک وکیل مهریه نقش سرنوشت‌سازی در صدور یا عدم صدور حکم جلب دارد.
مراحل و نحوه گرفتن حکم جلب مهریه
برای گرفتن حکم جلب مهریه زوجه یا وکیل او با ارائه سند رسمی مهریه به دفترخانه یا اجرای ثبت، اجرائیه را درخواست می‌کند؛ سپس اجرای ثبت ابلاغیه‌ها را ارسال و تلاش برای توقیف اموال انجام می‌دهد؛ اگر این تلاش‌ها نتیجه ندهد و محکوم علیه از پرداخت امتناع ورزد، زوجه می‌تواند درخواست صدور دستور جلب را مطابق مقررات مطرح کند. در صورتی که پرونده به دادگاه مربوطه ارجاع شود یا نیاز به رسیدگی قضایی باشد، دادگاه پس از بررسی ادله و ادعای اعسار می‌تواند دستور جلب صادر کند. در هر مرحله مدارک و تشریفات خاصی لازم است و اغلب تجربه یک وکیل مهریه باعث تسریع و جلوگیری از خطاهای اداری می‌شود.
لغو حکم زندان مهریه
لغو حکم زندان مهریه معمولاً در شرایطی رخ می‌دهد که محکوم علیه ادعای اعسار کند و دادگاه آن را بپذیرد، یا این که اموال معرفی شده و ترتیباتی برای پرداخت اقساطی صورت گیرد، یا این که زوجه از اجرای حکم رضایت دهد. همچنین در مواردی که حکم به دلیل اشتباه اداری یا نقص تشریفات صادر شده باشد، بازگشت یا تجدیدنظر می‌تواند منجر به لغو حکم جلب شود؛ بنابراین راه‌های قانونی برای لغو یا تعلیق وجود دارد ولی هر کدام نیاز به ارائه مدارک و پیگیری حقوقی دارد.
مهریه تا چند سکه حکم جلب دارد؟
پاسخ کوتاه و دقیق این است که طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده وصول مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه مشمول مقررات ماده اجرای محکومیت‌های مالی است اما طرح‌ها و بخش‌نامه‌های جدید بحث از کاهش سقف ضمانت کیفری به ۱۴ سکه یا جایگزینی مجازات‌ها کرده‌اند. بنابراین فعلاً مبنای قانونی صریح همان سقف ۱۱۰ سکه است اما باید توجه داشت که در عمل رویه‌ها و بخش‌نامه‌ها ممکن است دامنه اجرای ضمانت کیفری را محدود کنند. برای تصمیم‌گیری در هر پرونده به‌روز بودن اطلاعات و مشاوره وکیل مهریه اهمیت دارد.
کلام آخر
حکم جلب مهریه به چند عامل بستگی دارد؛ متن قوانین موجود مانند ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، وضعیت اجرایی و رویه‌های جاری در اجرای ثبت و دادگاه‌ها و نیز تغییرات یا پیش‌نویس‌های قانونی اخیر که ممکن است دامنه استفاده از جلب و حبس را محدود کنند.
در نتیجه نمی‌توان یک پاسخ ساده به این پرسش داد؛ واقعیت این است که ابزار جلب و اجرای محکومیت مالی همچنان در قوانین پیش‌بینی شده و در مواردی اجرا می‌شود، هرچند موج فعلی اصلاحات تلاش می‌کند این ابزارها را هدفمندتر یا جایگزین کند. اگر شما یا نزدیکانتان درگیر پرونده مهریه هستید، گرفتن مشاوره از یک وکیل مهریه آگاه به رویه‌های جدید و مستندات ضروری است تا بهترین راهکار قانونی برای شرایط خاص شما انتخاب شود.