ساختمان‌های بلندمرتبه در کلان‌شهرها برای مقابله با حوادث غیرمترقبه، نیازمند امکانات امدادرسانی هوایی هستند. احداث هلی‌پد (Helipad) روی بام ساختمان‌های بلندمرتبه، یک اقدام حیاتی در تأمین ایمنی است. با توجه به پیچیدگی‌های فنی و مقررات سختگیرانه، خدمات طراحی و مشاوره ساخت هلی پد یک گام ضروری برای پروژه‌های بلندمرتبه محسوب می‌شود. این زیرساخت حیاتی، نه تنها مسیر فرار امنی برای ساکنین ایجاد می‌کند، بلکه امکان دسترسی سریع و مؤثر نیروهای امدادی در عملیات‌های حریق را فراهم می‌سازد.
بخش اول: ضوابط معماری و سازه‌ای – پایه ایمنی هلی‌پد
ضوابط معماری و سازه‌ای، زیربنای اصلی هر هلی‌پد ایمن را تشکیل می‌دهند و باید از مرحله طراحی مد نظر قرار گیرند.
| توضیحات مفصل و کاربرد | ضابطه / منبع الزام | ردیف |
| احداث هلی‌پد برای تمامی ساختمان‌های با ارتفاع ۴۵ متر و بیشتر (از تراز ورودی اصلی) یک الزام قانونی است. حتی ساختمان‌های با ارتفاع کمتر نیز می‌توانند داوطلبانه اقدام به ساخت کنند. | الزام ارتفاعی ساختمان (بالای ۴۵ متر) | ۱ |
| سطح فرود باید دارای حداقل ابعاد ۱۸ متر در ۱۸ متر برای بالگردهای استاندارد باشد و در اطراف آن، یک منطقه ایمنی (Safety Area) به عرض حداقل ۱.۵ متر کاملاً خالی از موانع در نظر گرفته شود. | ابعاد و حریم پروازی | ۲ |
| هلی‌پد باید بتواند علاوه بر بارهای مرده و زنده ساختمان، وزن بالگردهای $90 \frac{kN}{m^2}$ را تحمل کند. در محاسبات سازه‌ای باید بار زنده گسترده یکنواخت $3 \frac{kN}{m^2}$ را نیز در نظر گرفت. | الزامات بارگذاری سازه‌ای | ۳ |
| برای تضمین فرار سریع، دو راه ورود و خروج به پد باید تعبیه شود. همچنین در پشت بام دسترسی به هلی‌پد باید از طریق دو پلکان مجزا ساختمان صورت گیرد. | تأمین دسترسی‌های نجات | ۴ |
| این دو راه خروج باید نسبت به یکدیگر حداقل ۹۰ درجه از مرکز پد زاویه داشته باشند تا در صورت مسدود شدن یکی، راه دیگر امن بماند. فاصله بین درها نباید کمتر از $1.9$ متر باشد. | زاویه و تفکیک مسیرهای خروج | ۵ |
بخش دوم: الزامات حفاظت در برابر حریق – مقاوم‌سازی و اعلام
هلی‌پد به دلیل وجود سوخت بالگرد، پتانسیل بالایی برای ایجاد حریق دارد. از این رو، اقدامات مقاومتی و سیستم‌های تشخیص سریع آتش ضروری هستند.
| توضیحات مفصل و کاربرد | الزامات مقاومتی و ایمنی سیستم‌ها | ردیف |
| برای جداسازی هلی‌پد از ساختمان اصلی، تیغه‌ها و سقف‌های زیرین آن باید مقاومت در برابر حریق به مدت حداقل ۲ ساعت (120 دقیقه) را داشته باشند تا آتش به ساختمان سرایت نکند. | مقاومت سازه جداکننده | ۱ |
| درب‌های ورودی به فضای پلکان (مسیر فرار) در بام باید از نوع ضدحریق با حداقل مقاومت $1.5$ ساعت (90 دقیقه) باشند. | مقاومت درب‌های دسترسی | ۲ |
| برای تشخیص سریع حریق، نصب شاسی‌های اعلام حریق دستی (Manual Call Point) در نزدیکی تمامی خروجی‌ها و دسترسی‌های بام الزامی است. | سیستم اعلام حریق | ۳ |
| با توجه به قرارگیری در بلندترین نقطه ساختمان، نصب سیستم حفاظت از صاعقه (رعد و برق‌گیر) برای جلوگیری از جرقه‌های الکتریکی و خطرات ناشی از تخلیه بار اتمسفر، الزامی است. | ایمنی در برابر صاعقه | ۴ |
بخش سوم: تجهیزات اطفاء حریق الزامی – مقابله با سوخت
نوع حریق در هلی‌پد اغلب شامل سوخت‌های هواپیما (کلاس B) است، بنابراین تجهیزات اطفاء حریق باید متناسب با این خطر انتخاب شوند.
| توضیحات مفصل و کاربرد | نوع تجهیزات | ردیف |
| ۲ دستگاه خاموش‌کننده برای مقابله اولیه با حریق‌های ناشی از سوخت (کلاس B) و مواد عادی (کلاس A). | خاموش‌کننده پودر و گاز ۱۲ کیلوگرمی | ۱ |
| ۲ دستگاه خاموش‌کننده با قدرت بالا برای اطفاء حریق‌های سوخت و مایعات قابل اشتعال؛ کف (فوم) بهترین عامل برای مهار حریق‌های کلاس B است. | خاموش‌کننده آب و کف (فوم) ۵۰ یا ۶۵ لیتری | ۲ |
| ۲ دستگاه خاموش‌کننده مخصوص حریق‌های تجهیزات برقی (کلاس C) که خطری برای دستگاه‌های حساس ایجاد نمی‌کند. | خاموش‌کننده دی اکسید کربن (CO2) ۳۰ یا ۴۵ کیلوگرمی | ۳ |
| نصب جعبه‌های آتش‌نشانی (Fire Box) حاوی شلنگ و نازل، که از طریق رایزر آتش‌نشانی ساختمان تغذیه می‌شوند تا آب با فشار لازم در دسترس باشد. | تجهیزات هیدرانت دستی | ۴ |
تأییدیه‌های نهایی و ملاحظات اجرایی
در نهایت، صدور پایان کار ساختمان و مجوز بهره‌برداری از هلی‌پد منوط به انجام مراحل زیر است:
-
اخذ تأییدیه فنی هلی‌پد: پس از تکمیل ساخت، باید از سازمان هواپیمایی کشوری یا شرکت‌های مورد وثوق این سازمان، تأییدیه استانداردسازی دریافت شود.
-
بازرسی آتش‌نشانی: کارشناسان سازمان آتش‌نشانی کلیه سیستم‌های اعلام، اطفاء، مقاومت سازه‌ای و مسیرهای دسترسی را بازرسی کرده و در صورت انطباق کامل با ضوابط، گواهی ایمنی صادر می‌کنند.
نکته مهم: کاربری این هلی‌پدها (به خصوص در تهران) به طور عمده صرفاً برای عملیات امداد و نجات اضطراری مجاز است و بهره‌برداری عادی و تجاری از آن نیازمند مجوزها و هماهنگی‌های جداگانه با مراجع ذی‌صلاح است.